Επί της ουσίας δεν υπάρχει καμία διαφορά στα κριτήρια είτε πρόκειται για έντυπη πηγή είτε για διαδικτυακή. Στην πραγματικότητα πάντα μας ενδιαφέρει η διαδικτυακή πηγή να προέρχεται από αξιόπιστο συγγραφέα ή οργανισμό, να ανταποκρίνεται σε επιστημονικά κριτήρια, να εμφανίζει τις πηγές της, βιβλιογραφικές και άλλες και να δηλώνει την ημερομηνία ενημέρωσής της.
Αυτό που αλλάζει στο ψηφιακό περιβάλλον είναι ότι οι πληροφορίες δεν εμφανίζονται πάντα όλες ούτε σε συγκεκριμένη δομή, όπως αυτό έχει καθιερωθεί στα βιβλία. Υπάρχει πληθώρα ιστοτόπων και ευκολία αναζήτησης, διακριτικά αποκρύπτονται πληροφορίες για την προέλευση της πηγής, συχνά οι πηγές περιβάλλονται από έναν μανδύα εγκυρότητας χωρίς να είναι αυτό που δείχουν, άλλες φορές επίτηδες αποκρύπτεται η πραγματική υπευθυνότητα της σελίδας, η γραφιστική απεικόνιση μπορεί να είναι παραπλανητική, να εμφανίζεται μια ιστοσελίδα ως ενημερωμένη και να μην είναι. Στο άρθρο αυτό εξειδικεύονται και τονίζονται κριτήρια και παράμετροι που ισχύουν ιδιαίτερα για τις διαδικτυακές πηγές υπό μορφή ερωτημάτων.
Ανακάλυψη του ιστοτόπου
- Πώς ανακάλυψα τη συγκεκριμένη διαδικτυακή πηγή;
- Μου σύστησε την ιστοσελίδα ο διδάσκων, οι συμφοιτητές μου;
- Οδηγήθηκα εκεί μετά από μια αναζήτηση σε μηχανή αναζήτησης; Κάθε μηχανή αναζήτησης δίνει διαφορετικά αποτελέσματα. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή γιατί τα αποτελέσματα μιας αναζήτησης από μηχανή καθορίζονται συχνά από κριτήρια διαδικτυακού μάρκετινγκ1.
- Βρήκα την πηγή σε ειδικό για το γνωστικό αντικείμενο κατάλογο, πύλη ή ιστοσελίδα;
Συγγραφέας/υπεύθυνος
Εμφανίζεται το όνομα του συγγραφέα/υπευθύνου για τον ιστότοπο;
- Διατίθεται το τηλέφωνο ή η ηλεκτρονική διεύθυνση στην αρχική σελίδα ή μέσα από συνδέσμους του ιστοτόπου;
- Αν όχι, προσέχω μέσα στον Ενιαίο Εντοπιστή Πόρων (url) να εντοπίσω όνομα που να ακολουθεί μετά από περιισπωμένη ή σύμβολο % ή users, members, people.
- Αν δεν εμφανίζονται οι πληροφορίες αυτές, πρέπει να το αναζητήσω σε μηχανές αναζήτησης ή διαδικτυακές υπηρεσίες εύρεσης ηλεκτρονικών διευθύνσεων.
- Εν τέλει, πώς έφτασα στην ιστοσελίδα του συγγραφέα; Οδηγήθηκα από αξιόπιστο ιστότοτοπο;
Εκδότης
- Εμφανίζεται ο υπεύθυνος έκδοσης πάνω ή κάτω στην σελίδα, σε ταπετσαρία ή υδατoγράφημα;
- Υπάρχει η δυνατότητα εύρεσης πληροφοριών για τον ιστότοπο μέσα από κατηγορία τύπου Σχετικά με;
- Αν δεν βρίσκω εύκολα πληροφορίες, προσέχω την επέκταση του ονόματος τομέα (Domain Name): edu, gov, org.
- Μπορώ να βρω την ταυτότητα του εξυπηρέτη μέσα από κατάλληλες υπηρεσίες; Ενδεικτικά αναφέρονται το www.easywhois.com και τα εργαλεία τύπου dnslookup.
- Μπορώ από την ηλεκτρονική διεύθυνση να απομονώσω την αρχική σελίδα (διαγράφοντας το τμήμα μετά το όνομα του εξυπηρέτη), να δω αν πρόκειται για προσωπική ιστοσελίδα μέσα σε ιστότοπο οργανισμού ή αυτόνομη προσωπική ιστοσελίδα2;
- Μήπως είναι ανώνυμη η ιστοσελίδα σκοπίμως;
Επικαιρότητα
- Στο κάτω μέρος της σελίδας εμφανίζεται ένδειξη τελευταίας ενημέρωσης;
- Μπορώ από τη διεύθυνση σβήνοντας τμήματα μέχρι την τελευταία κάθετο να αντλήσω πληροφορία για τον κατάλογο του εξυπηρέτη που να περιέχει και ημερομηνία;
- Αναζητώ βιβλιογραφία ή συνδέσμους μέσα στην ιστοσελίδα, ψάχνω για οιαδήποτε ένδειξη της επικαιροποίησης και ενημέρωσης του ιστοτόπου.
Οπτική γωνία/προκατάληψη
-
Το διαδίκτυο προσφέρει τη δυνατότητα εύκολης δημοσίευσης απόψεων με αποτέλεσμα ο κίνδυνος παραπληροφόρησης και προπαγάνδας να είναι μεγαλύτερος. Η ταυτότητα του εκδότη μας διευκολύνει να ανιχνεύσουμε ενδεχόμενη εμπορική σκοπιμότητα, ερασιτεχνική απασχόληση με ένα θέμα, συγκεκριμένες πολιτικές και ιδεολογικές απόψεις. Πίσω από φαινομενικά αθώες ιστοσελίδες μπορούν να κρύβονται ακραίες απόψεις3.
Σύνδεσμοι
- Υπάρχουν σύνδεσμοι σε επιστημονικό περιεχόμενο, αξιόπιστο περιεχόμενο ή εκδότη, κατευθείαν από τον ιστότοπο του εκδότη;
- Μήπως αναπαράγονται με επαναπληκτρολόγηση, οπότε πιθανόν να έχουν γίνει αλλαγές στο κείμενο;
- Υπάρχει δήλωση άδειας πνευματικών δικαιωμάτων;
- Μπορώ επίσης να ελέγξω ποιοι ιστότοποι συνδέονται με τον εν λόγω (αναζήτηση ως εξής: link:http://pubweb.northwestern.edu/~abutz/di/intro.html).
- Χρησιμοποιώ την υπηρεσία alexa.com για να βρω στατιστικές πληροφορίες για την επισκεψιμότητα του ιστοτόπου , την μηχανή Wayback Machine για την ιστορία του ιστοτόπου, μια υπηρεσία αναζήτησης ιστολογίων για να δω τι αναφέρεται σε ιστολόγια σχετικά με τον ιστότοπο.
1. Το Μάρκετινγ μηχανών αναζήτησης περιλαμβάνει τη λεγόμενη Πληρωμή με την τοποθέτηση (pay for placement ή P4P), ένα μοντέλο διαδικτυακής διαφήμισης σύμφωνα με το οποίο μαζί με αποτελέσματα αναζήτησης εμφανίζονται σχετικές διαφημίσεις. Οι διαφημιζόμενοι αγοράζουν το δικαίωμα να παρουσιάζουν μια διαφήμιση με συγκεκριμένους όρους αναζήτησης (λέξεις κλειδιά) σε μια ανοιχτή δημοπρασία.[1 Μια άλλη επιλογή μάρκετινγκ στις μηχανές αναζήτησης είναι η Συνδρομή με το κλικ (pay per click). Οι διαφημιζόμενοι πληρώνουν για κάθε κλικ που η μηχανή αναζήτησης τους στέλνει. Μια τέτοια υπηρεσία είναι η Google AdWords.
2. November Learning. How to read a web address. http://novemberlearning.com/educational-resources-for-educators/information-literacy-resources/4-how-to-read-a-web-address/
3. Michel Marriott, Rising Tide: Sites Born of Hate, The New York Times, March 18, 1999 http://www.nytimes.com/1999/03/18/technology/rising-tide-sites-born-of-hate.html?pagewanted=all