Βιβλιοθήκη: έννοια, σκοπός και ρόλος

Η Βιβλιοθήκη υπήρξε ανέκαθεν ο ενδιάμεσος άνθρωπου και βιβλίου. Ο όρος «βιβλιοθήκη» χρησιμοποιήθηκε αρχικά για ιδιωτικές συλλογές, ενώ στη συνέχεια αναφερόταν κυρίως σε συλλογές «κλειστής πρόσβασης» (μοναστηριακές ή πανεπιστημιακές). Στη σύγχρονη εποχή ο ρόλος της Βιβλιοθήκης είναι πλέον πολυδιάστατος. Δεν περιλαμβάνει μόνο το κτήριο και τις συλλογές βιβλίων και περιοδικών, αλλά αποτελεί θεματοφύλακα της πνευματικής παραγωγής, ο  οποίος στοχεύει στην προώθηση και τη διάδοση της γνώσης.

Η σύγχρονη Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη αποτελεί κέντρο διαχείρισης της γνώσης, που όχι μόνο παρέχει πρόσβαση σε συλλογές βιβλίων και περιοδικών, αλλά συλλέγει, διαχειρίζεται και διαδίδει πληροφορία και γνώση. Οι τεχνολογικές εξελίξεις επιβάλλουν στις Βιβλιοθήκες να μην περιοριστούν στον παραδοσιακό ρόλο τους, αλλά να αξιοποιήσουν τις Νέες Τεχνολογίες, αναδεικνυόμενες σε ουσιαστικούς πυλώνες της γνώσης, της έρευνας και της εκπαίδευσης στο χώρο του Πανεπιστημίου. Άλλωστε, χάρη στην τεχνολογική πρόοδο, οι υπηρεσίες εξελίσσονται και ένα μεγάλο μέρος του υλικού εντοπίζεται πλέον και σε ηλεκτρονική μορφή, ενώ διαρκώς αυξανόμενος είναι ο αριθμός των πηγών που είναι προσβάσιμα μόνο ηλεκτρονικά. 

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών και οι Βιβλιοθήκες του

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών αποτελεί το αρχαιότερο Ανώτατο Εκπαιδευτικό Ίδρυμα της χώρας. Στις 14 Απριλίου του 1837, με την έκδοση του διατάγματος «Περί συστάσεως του Πανεπιστημίου», υλοποιήθηκε η ιδέα ιδρύσεως του πρώτου Πανεπιστημίου του Ελληνικού κράτους, αλλά και της ευρύτερης περιοχής της Βαλκανικής και της Ανατολικής Μεσογείου.

Στην αρχική του μορφή ονομαζόταν «Οθωνικό Πανεπιστήμιο» και αποτελούνταν από τέσσερις μόνο Σχολές: Φιλοσοφική, Νομική, Θεολογική, Ιατρική. Στεγάστηκε σε ένα νεοκλασικό κτήριο στη βορειοανατολική πλευρά της Ακρόπολης, το οποίο στη συνέχεια ανακαινίστηκε και σήμερα λειτουργεί ως Μουσείο του Πανεπιστημίου Αθηνών. Το 1841, οι διοικητικές υπηρεσίες και τα εκπαιδευτικά Τμήματα μεταφέρθηκαν στο Κεντρικό Κτήριο της οδού Πανεπιστημίου, που αποτελεί μέχρι σήμερα την έδρα του Ιδρύματος. Ενώ ακόμη συνεχίζονταν οι εργασίες ανοικοδόμησης στο χώρο των Προπυλαίων, υπήρξε παράλληλα φροντίδα για τη δημιουργία Βιβλιοθήκης και ειδικών συλλογών, απαραίτητων για τη διδασκαλία και την επιστημονική συγκρότηση των φοιτητών. Το 1862, ως επακόλουθο της έκπτωσης του Όθωνα από το θρόνο, το Ίδρυμα μετονομάσθηκε σε «Εθνικόν Πανεπιστήμιον». Το 1866, η πανεπιστημιακή και η δημόσια βιβλιοθήκη συγχωνεύθηκαν και αποτέλεσαν την Εθνική Βιβλιοθήκη, η οποία στεγάστηκε στον άνω όροφο του Πανεπιστημίου έως το 1903, οπότε και μεταφέρθηκε στο διπλανό νεοκλασικό κτήριο.

Το 1932, το Πανεπιστήμιο ονομάστηκε επίσημα πλέον ως «Εθνικόν και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών», προς τιμή του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδας Ιωάννη Καποδίστρια. Στον 21ο αι., το ΕΚΠΑ αποτελεί το μεγαλύτερο Ακαδημαϊκό Ίδρυμα της χώρας και διαθέτει οκτώ Σχολές και τριάντα τρία Τμήματα, ενώ ο αριθμός των φοιτητών του υπερβαίνει τις 40000.

Η Βιβλιοθήκη και Κέντρο Πληροφόρησης του ΕΚΠΑ αποσκοπεί:

• στην ανάπτυξη και διατήρηση συλλογών βιβλίων, επιστημονικών περιοδικών και οποιουδήποτε άλλου πληροφοριακού υλικού,
• στην ανάπτυξη και διατήρηση συλλογών υλικού με αρχειακή ή ιστορική αξία,
• στην παροχή υπηρεσιών χρήσης της Βιβλιοθήκης στην Ακαδημαϊκή Κοινότητα (μέλη Δ.E.Π., ερευνητές, φοιτητές, ΑμεΑ, λοιπό προσωπικό),
• στην εξασφάλιση πρόσβασης σε ευρύ φάσμα ηλεκτρονικών πηγών, όπως περιοδικά, βιβλία, βιβλιογραφικές βάσεις, ψηφιακές συλλογές και θεματικές πύλες, με στόχο τη διευκόλυνση της εκπαίδευσης και της έρευνας,
• στην ενεργητική προβολή και διάδοση της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Αξίζει, επίσης, να τονιστεί ότι το Πανεπιστήμιο Αθηνών συμμετέχει ενεργά στην Οριζόντια Δράση των Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (HealLink), η οποία αποτελείται από όλα τα Α.Ε.Ι. και Τ.Ε.Ι. της χώρας και στοχεύει στην αποδοτικότερη συνεργασία των Ιδρυμάτων μέσω της ηλεκτρονικής πρόσβασης στις πληροφοριακές πηγές των Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών. Κατόπιν διαπραγματεύσεων με το Υπουργείο Παιδείας και τους εκδοτικούς οίκους, συμφωνήθηκε η ενιαία προμήθεια περιοδικών από τα Ιδρύματα που συμμετέχουν στη HealLink.